Het fladderende Brussel

Leefmilieu Brussel en Natagora schetsen een fluctuerend beeld van de vogelpopulatie

Persbericht, 28 november 2025

In het Brussels Gewest is het aantal broedvogelsoorten sinds de Broedvogelatlas van 2000-2004 met 102 soorten en één ondersoort vrijwel stabiel gebleven. Achter deze schijnbare status quo gaan echter positieve en negatieve evoluties schuil , blijkt uit de meest recente atlas. Deze werd gerealiseerd door Leefmilieu Brussel in samenwerking met Natuurpunt en Natagora. Bijna honderd vrijwillige ornithologen leverden een waardevolle bijdrage aan deze grootschalige inventaris van meer dan 60.000 observaties. Zo kon er onder meer worden vastgesteld dat bepaalde soorten langzaam verdwijnen uit het gewest en watergebonden vogels terrein winnen.

De meeste soorten die vandaag in het Brussels Gewest broeden hebben kleine populaties met minder dan 100 broedparen en kennen een beperkte verspreiding. Veertien soorten zijn veel talrijker en tellen meer dan duizend broedparen. Daarbij gaat het om kleine zangvogels — zowel stand- als trekvogels —, enkele kraaiachtigen en typische stadssoorten zoals de stadsduif, de gierzwaluw en de huismus. Ook enkele uitheemse soorten broeden talrijk.

Vogels die verdwijnen uit het gewest

De huismus blijft een veelvoorkomende vogel en dus een vertrouwd beeld in het Brussels Gewest, maar behoort net als de torenvalk en de spreeuw tot de soorten die sterk in aantal afnemen. Zo daalden de populaties van de huismus sinds het begin van de tellingen in 1992 met 93%. Toch tonen de atlassen sinds 2004 een zeker stabilisatie van deze soort. Ook vogels die open en halfopen milieus — zoals braakliggende terreinen en akkers — nodig hebben, zijn sterk achteruitgegaan of zelfs helemaal verdwenen. Zo lijden soorten zoals de kneu, de grasmus en de graspieper onder het verlies van waardevolle habitats door de toenemende verstedelijking en verharding van de bodem sinds de jaren negentig.

Zowel watergebonden als uitheemse soorten in stijgende lijn

De soorten die afhankelijk zijn van vochtige milieus vertonen dan weer een positieve globale trend. Het gerichte natuurbeheer van waterzones van onder andere Leefmilieu Brussel in de afgelopen jaren werpt zijn vruchten af. De verbetering van de waterkwaliteit, het herstel van natuurlijke oevers, het behoud van rietzones en de gedeeltelijke openlegging van de Zenne droegen daartoe bij. Van de veertien nieuw vastgestelde broedvogelsoorten zijn er negen gebonden aan waterhabitats, zoals de krakeend, de waterral en de Cetti’s zanger.

Ook de Brusselse bosvogels doen het goed. In het Zoniënwoud worden stabiele tot stijgende trends waargenomen van vijf spechtensoorten (de kleine, middelste en grote bonte specht, de groene specht en de zwarte specht) en van verschillende roofvogels zoals de buizerd, de havik en de wespendief. Vermoedelijk speelt het behoud en de toename van grote, oude bomen, en dood staand hout er in hun voordeel.

Ook de gebouwbewoners, zoals de slechtvalk en de gierzwaluw zijn vermeldenswaardig. Die eerste doet het heel goed met elk jaar een twaalftal broedende koppels in Brussel, hoewel er bij de vorige atlas (periode 2002-2004) slechts één werd vastgesteld. Het tegenovergestelde geldt voor de gierzwaluw, al is deze nog steeds erg talrijk, toch kende deze een aanzienlijke daling in de voorbije drie decennia.

Een andere vaststelling: ook exotische soorten nemen toe. De Brusselse vogelgemeenschap telt momenteel zes broedende uitheemse soorten, waaronder drie parkietsoorten (de grote alexanderparkiet, de halsbandparkiet en de monniksparkiet) en drie watervogels (de grote Canadese gans, de nijlgans en de mandarijneend). Vier van deze zes soorten nemen al twintig jaar toe in aantallen, al lijkt de populatie van de halsbandparkiet zich te stabiliseren en zich geleidelijk te verplaatsen naar Vlaams- en Waals-Brabant. Het ontbreken van een natuurlijke vijand of gunstige omstandigheden zorgen ervoor dat deze populaties zich hier verder kunnen uitbreiden, ondanks het voederverbod.

Alle resultaten van dit onderzoek vind je in de Broedvogelatlas van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Deze atlas is niet enkel een inventaris, maar vormt een essentiële objectieve basis om beslissingen te nemen.